تلقیح داخل رحمی (IUI)؛ راهنمای جامع کمک باروری
اگر بخواهیم تعریفی از روش IUI داشته باشیم می توان گفت که پزشک اسپرم را به صورت مستقیم وارد رحم می کند. با این روش پزشک اسپرم را بدون اشکال به تخمک می رساند. این روش تلقین داخل رحمی (IUI) مقرونبهصرفه و غیرتهاجمی بهعنوان درمان خط اول برای بیماران منتخب با لولههای با عملکرد طبیعی، و ناباروری ناشی از سرویکس، عدم تخمکگذاری، مردانی که مشکل اسپرم غیر حاد دارند، فاکتورهای نامشخص یعنی هیچ دلیلی از نظر سلامتی در زوج برای ناباروری یافت نمی شود است.
مردانی که آنتی بادی هایی در بدن آنها وجود دارد که به طور معیوب به اسپرم یا تخمک حمله می کند. مردانی با انزال زودرس که باعث میشود اسپرم به موقع به تخمک نرسد. IUI در زنانی با اندومتریوز، آسیب لولههای رحمی، سن بالای ۳۵ سال یا همسر با مشکل شدید اسپرم، اثربخشی کمتری دارد.
انجام IUI با یا بدون تحریک تخمدان
تحریک خفیف تخمدان همراه با روش IUI، شانس بارداری را افزایش و خطراتی مثل چندقلویی یا تورم تخمدان را کاهش میدهد.
شاخصهای پیشآگهی موفقیت IUI
شاخصهای پیشآگهی مهم موفقیت با روش تلقیح داخل رحمی IUI شامل موارد زیر است:
- سن بیمار
- مدت ناباروری
- پروتکل تحریک
- اتیولوژی ناباروری به معنای علت یا دلیل ناباروری
- تعداد سیکلها
- زمانبندی تلقیح
- تعداد تخمکهای آماده تخمکگذاری در روز تزریق hCG
- تعداد کل اسپرم متحرک پردازش شده بیش از ۱۰ میلیون
- تعداد اسپرمهایی که وارد رحم میشوند بیشتر از ۱ میلیون باشد و حداقل ۴٪ آنها سالم و طبیعی باشند.
اهمیت ارزیابی کامل و فردیسازی پروتکل درمان
یک ارزیابی کامل از زوج که شامل تاریخچه بیمار، معاینه فیزیکی و بررسیهای بالینی و آزمایشگاهی است. این فرایند برای انتخاب مناسب راهکار درمانی ضروری است. تنظیم روش درمانی برای هر بیمار به صورت جداگانه و توقف درمان در صورت رشد بیش از حد تخمکها، میتواند شانس موفقیت بارداری با IUI را افزایش دهد.
مقدمهای بر روش تلقیح داخل رحمی (IUI)
با وجود پیشرفتهای چشمگیر در زمینه باروری تلقیح داخل رحمی IUI کمکی، مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF)، تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI) و تزریق اسپرم نزدیک تخمک (SUZI)، تلقیح داخل رحمی (IUI) همچنان یک روش کمهزینه، غیرتهاجمی و مؤثر به عنوان درمان اولیه برای برخی بیماران است.
این بیماران شامل کسانی هستند که مشکل گردن رحم، ناباروری ناشناخته، مشکلات ایمنی، مشکلات ناشی از اختلال در انزال یا ناباروری مردانه متوسط دارند. امروزه حتی از IUI برای درمان اندومتریوز، اختلالات تخمدان و برخی مشکلات لولههای رحمی نیز استفاده میشود.
پیشرفتهای تکنیکی در IUI
اگرچه روش IUI تغییر زیادی نکرده، اما پیشرفتهایی در پروتکلهای تحریک تخمکگذاری، داروهای گنادوتروپین، آمادهسازی اسپرم و مانیتورینگ با سونوگرافی باعث شده نرخ موفقیت آن افزایش یابد.
انتخاب بیماران و پروتکلها
انتخاب دقیق بیماران و پروتکلهای تحریک فردی بر اساس سن و علت ناباروری، همراه با سیاست دقیق لغو چرخه در صورت نیاز، به کاهش عوارضی مانند بارداری چندقلویی و سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) کمک میکند و در عین حال شانس بارداری را نیز افزایش میدهد.
پارامترهای منی در برنامه IUI
برای موفقیت در تلقیح داخل رحمی (IUI)، بررسی ویژگیهای منی اهمیت زیادی دارد. این ویژگیها شامل زمان پردازش منی، تعداد اسپرمهای متحرک پس از پردازش، تحرک سریع و پیشرونده اسپرم، شکل و ظاهر اسپرم قبل و بعد از پردازش، تعداد اسپرمهای متحرک مورد تلقیح، زمان انجام IUI و زنده ماندن اسپرم تا ۲۴ ساعت است.
تأثیر زمان پردازش و انجام IUI
تأخیر در پردازش منی یا انجام IUI پس از جمعآوری میتواند موفقیت بارداری را کاهش دهد. بنابراین می توان گفت زمانبندی نقش مهمی در انجام موفقیت آمیز فرایند ایفا می کند.
شرایطی که ممکن است موفقیت IUI را کاهش دهد
موفقیت IUI ممکن است در برخی موارد کمتر باشد و نیاز به روشهای جایگزین ایجاد شود، مانند: – تعداد کم اسپرمهای متحرک – زنده ماندن پایین اسپرم – درصد پایین اسپرمهای طبیعی – تعداد کم اسپرمهای مورد تلقیح – کیفیت کلی منی پایین
ویژگیهای پیشبینیکننده موفقیت IUI
برخی ویژگیهای منی میتوانند احتمال موفقیت بارداری را پیشبینی کنند، مانند: – تعداد مناسب اسپرمهای متحرک پس از پردازش – زنده ماندن خوب اسپرم – شکل طبیعی مناسب اسپرم – تحرک سریع و پیشرونده اسپرم – سرعت طبیعی اسپرم
این اطلاعات میتواند در مشاوره و برنامهریزی درمانی برای زوجها مفید باشد و شانس بارداری موفق را افزایش دهد.
موفقیت IUI در مشکلات گردن رحم و ناباروری مردانه
IUI در مشکلات گردن رحم
در زنانی که مشکل گردن رحم دارند و منی مرد طبیعی است، انجام تلقیح داخل رحمی معمولاً شانس بارداری بیشتری نسبت به انتظار طبیعی دارد. حتی بدون استفاده از داروهای تحریک تخمدان، احتمال بارداری قابل قبول است و خطر بارداری چندقلویی بیشتر از زمانی که از داروهای تحریک تخمدان استفاده میشود، نیست.
IUI در مشکلات مردانه خفیف
در مواردی که مشکل مردانه خفیف وجود دارد، IUI با یا بدون تحریک تخمدان نیز میتواند مفید باشد. تحقیقات نشان میدهد که IUI باید به عنوان اولین گزینه درمانی برای ناباروری بدون دلیل مشخص در نظر گرفته شود، زیرا ترکیبی از اثر بخشی، هزینه مناسب و عوارض کمتر دارد.
IUI و مشکلات خفیف رحم و تخمدان
موارد اولیه و خفیف
در زنانی که بیماری خفیف رحم و تخمدانها دارند یا جراحی برای اصلاح این مشکل انجام دادهاند، IUI همراه با داروهای کنترلشده برای آمادهسازی تخمک میتواند شانس بارداری را افزایش دهد. زنانی که مشکل باروریشان مشخص نیست، شانس تقریبا مشابهی برای بارداری با این روش دارند. این روش نسبت به درمانهای پیچیدهتر مثل IVF، کمهزینهتر، سادهتر و کمخطرتر است و میتواند گزینه خوبی برای شروع درمان باشد.
موارد پیشرفته
اگر مشکلات انتقال تخمک یا لولهها وجود داشته باشد، IUI موفق نخواهد بود و نیاز به IVF یا ICSI است. برای زنان مسن یا مبتلا به مشکلات شدید رحم و تخمدان، IVF گزینه اول است و IUI نباید بیش از ۳–۴ چرخه انجام شود.
موارد منع استفاده از IUI
IUI برای زنانی که آنتیبادیهای مسدودکننده اسپرم دارند توصیه نمیشود، زیرا این آنتیبادیها میتوانند عبور اسپرم و لقاح طبیعی را مختل کنند. در زنانی با سن بالای ۳۵ سال و تعداد کم فولیکولهای تخمدانی، انجام IUI ممکن است مناسب نباشد. افرادی که درمانهای تحاجمی یا نیمه تحاجمی انجام داده اند نیز کاندید مناسبی برای این کار نیستند.
پیشرفتهای اخیر
بررسی اسپرم و پیشبینی موفقیت IUI
تحقیقات نشان میدهد الگوی فعال شدن ژنها در اسپرم نمونههایی که با IUI موفقیتآمیز بودهاند با نمونههایی که بارداری ایجاد نکردهاند، تفاوت چشمگیری دارد. این تفاوتها میتواند در کنار آزمایشهای معمول منی به بهتر شدن پیشبینی احتمال موفقیت IUI کمک کند.سونوگرافی سهبعدی و داپلر قدرتی
با سونوگرافی سهبعدی میتوان اندازه و خونرسانی کیسههای تخمک را دقیقتر دید و این کار شانس بارداری در IUI را بیشتر میکند.تأثیر داروهای دهنده نیتریکاکساید روی رحم و بارداریدر یک مطالعه تصادفی روی ۱۲۰ بیمار با ناباروری نامشخص که تحت تحریک با کلومیفن و IUI قرار گرفتند، گروهی علاوه بر کلومیفن داروی واژینال ایزوسوربید مونو نیترات دریافت کردند. این گروه نسبت به گروه دریافتکننده پلاسبو نرخ بارداری بالاتری داشت و نشانههای بهتری از نظر ضخامت رحم و جریان خون رحم نشان دادند. بهطور خلاصه، افزودن این دارو به بعضی چرخههای IUI میتواند شرایط رحم را برای لانهگزینی بهتر کند.نقش تغییرات هورمونی در روز تزریق و روز IUI
یک مطالعه روی بیش از ۲۵۰ زن نشان داد که بعد از تزریق محرک، افزایش پروژسترون در همه مشاهده میشود، اما افت قابل توجه استرادیول (هورمون زنانه از خانواده استروژنها) بعد از تزریق در افرادی که باردار نشدهاند بیشتر بوده است. بنابراین کاهش شدید استرادیول پس از تزریق محرک با احتمال شکست چرخه IUI مرتبط است.اسپرمهای در آستانه مرگ سلولی (پریآپوپتوتیک)
برخی آزمایشهای پیشرفته نشان دادهاند که تعداد زیاد اسپرمهای ضعیف یا در حال مرگ میتواند یکی از دلایل ناباروری بدون علت مشخص باشد. در یک بررسی روی زوجهای نابارور، مردانی که همسرشان باردار نشدند کمی اسپرمهای ضعیفتری داشتند، اما این اختلاف خیلی واضح و قطعی نبود.روشهای پیشرفته آمادهسازی اسپرمروشهای نوین برای انتخاب اسپرم سالم شامل انتخاب با هیدروکسیپروتئین یا اسید هیالورونیک، جدا کردن اسپرمهای در آستانه مرگ با استفاده از جداکنندههای مغناطیسی همراه با Annexin V (MACS) و فیلتراسیون با مواد مخصوص است. هدف همه این روشها انتخاب اسپرمهای سالمتر و جدا کردن اسپرمهای آسیبدیده یا در آستانه آپوپتوز است تا شانس موفقیت IUI افزایش یابد.خلاصه
تحقیقات جدید نشان میدهد که هم بررسی ژنی اسپرم و هم استفاده از ابزارهای تصویربرداری و روشهای آمادهسازی پیشرفته میتواند به انتخاب بهتر بیماران و افزایش شانس موفقیت IUI کمک کند. همچنین برخی داروها که جریان خون و وضعیت پوشش رحم را بهبود میدهند، در شرایط مشخص میتوانند نرخ بارداری را افزایش دهند.
آینده درمان با IUI
تأثیر انقباضات رحم بر موفقیت IUI
یک مطالعه روی ۱۰۰ زن نشان داد که شدت و تعداد انقباضات رحم در روز انجام IUI میتواند بر نتیجه بارداری تاثیر بگذارد. زنانی که انقباضات کمتری داشتند و بافت رحم آنها محکمتر و ضخیمتر بود، شانس بیشتری برای بارداری داشتند. همچنین سن پایین و ضخامت مناسب دیواره رحم هم از عواملی بود که به موفقیت کمک میکرد. این نتایج نشان میدهد که بررسی انقباضات و وضعیت رحم با روشهای جدید تصویربرداری مثل الاستوگرافی میتواند ابزار مفیدی برای پیشبینی نتیجه IUI باشد.نقش داروهای ضدالتهاب در بهبود شانس بارداری
تحقیقات نشان داده است که انقباضات رحم میتوانند روی انتقال اسپرم و باروری اثر بگذارند. چون این انقباضات تحت تاثیر مواد شیمیایی التهابی در بدن هستند، استفاده از داروهای ضدالتهاب ممکن است شانس موفقیت IUI را بالا ببرد. در یک مطالعه روی ۲۶۰ زن با ناباروری بدون علت مشخص، گروهی از زنان بعد از IUI داروی پیروکسیکام مصرف کردند. نتایج نشان داد که این گروه سریعتر باردار شدند و تعداد چرخههای لازم برای رسیدن به بارداری کمتر بود. البته این دارو اثری روی سقط یا بارداری چندقلویی نداشت.جمعبندی
پژوهشها نشان میدهند که بررسی دقیق وضعیت رحم و استفاده از داروهای خاص میتواند موفقیت IUI را افزایش دهد. کنترل انقباضات رحم و بهبود شرایط خونرسانی رحم از مهمترین عواملی هستند که در آینده میتوانند به موفقیت بیشتر این روش کمک کنند.
پرسش و پاسخ FAQ
تلقیح داخل رحمی (IUI) چیست؟
IUI روشی است که در آن اسپرم پس از آمادهسازی به صورت مستقیم وارد رحم میشود تا شانس رسیدن اسپرم به تخمک افزایش یابد. این روش غیرتهاجمی و کمهزینه است و معمولاً بهعنوان درمان خط اول در برخی مشکلات ناباروری استفاده میشود.
چه کسانی میتوانند از IUI استفاده کنند؟
زنانی با مشکلات گردن رحم، ناباروری ناشی از عدم تخمکگذاری، ناباروری مردانه متوسط، ناباروری بدون علت مشخص و ناباروری با دلایل ایمنی.
IUI برای چه کسانی کمتر موثر است؟
زنان با اندومتریوز پیشرفته، آسیب شدید لولههای رحمی، سن بالای ۳۵ سال و مردان با مشکل شدید اسپرم.
آیا IUI با داروهای تحریک تخمدان انجام میشود؟
IUI میتواند با یا بدون تحریک تخمدان انجام شود. تحریک خفیف تخمدان با دارو، شانس بارداری را افزایش میدهد و خطر بارداری چندقلویی یا سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) را کاهش میدهد.
شاخصهای موفقیت IUI چیست؟
سن زن، مدت ناباروری، علت ناباروری، تعداد سیکلهای IUI، تعداد تخمکهای آماده تخمکگذاری، تعداد و کیفیت اسپرمهای مورد تلقیح و زمانبندی دقیق انجام IUI.
نتیجهگیری درباره IUI
تلقیح داخل رحمی IUI یک روش ساده، کمهزینه و غیرتهاجمی است که بهعنوان درمان خط اول در برخی مشکلات ناباروری استفاده میشود. این روش بهویژه در مواردی مثل مشکلات گردن رحم، ناباروری ناشی از تخمکگذاری نامنظم، ناباروری مردانه در حد متوسط، ناباروری بدون علت مشخص و همچنین ناباروری با دلایل ایمنی کاربرد دارد. نرخ بارداری بالینی در این روش معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد گزارش شده است.
در بسیاری از موارد، برای افزایش شانس موفقیت از تحریک تخمدانها با دارو استفاده میشود. این کار باعث رشد تعداد کافی تخمکها میشود، اما نیاز به پایش دقیق دارد تا از عوارضی مثل سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) یا بارداری چندقلویی جلوگیری شود. کنترل رشد فولیکولها و زمانبندی تخمکگذاری از بخشهای مهم این فرایند است.
بهعنوان یک روش افزایش شانس بارداری، بهویژه برای زنانی زیر ۳۵ سال، زنانی که لولههای رحمی سالم دارند، کسانی که مدت ناباروری آنها کوتاه بوده و مردانی که مشکل ناباروری آنها متوسط است، بیشترین تاثیر را دارد. این روش بهخصوص در مراکزی که امکانات پیشرفته مانند IVF کمتر در دسترس است، بسیار مناسب شناخته میشود.
در بیشتر موارد، میتوان بین چهار تا شش چرخه IUI را امتحان کرد و اگر بعد از این تعداد تلاش بارداری رخ نداد، سراغ روشهای پیشرفتهتری مثل IVF رفت. همچنین، این روش نسبت به نزدیکی زمانبندیشده یا IUI در سیکل طبیعی (بدون تحریک تخمدان) انتخاب بهتری به شمار میرود.
منابع IUI
Pashayan N, Lyratzopoulos G, Mathur R. Cost-effectiveness of primary offer of IVF vs. primary offer of IUI followed by IVF (for IUI failures) in couples with unexplained or mild male factor subfertility. BMC Health Serv Res. 2006;6:80. doi: 10.1186/1472-6963-6-80. [DOI] [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar
Homburg R. The case for initial treatment with intrauterine insemination as opposed to in vitro fertilization for idiopathic infertility. Hum Fertil (Camb) 2003;6(3):122–124. doi: 10.1080/1464770312331369373. [DOI] [PubMed] [Google Scholar]
یک پاسخ